Πρώιμη εφηβεία (10 έως 13 ετών)

• Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, τα παιδιά συχνά αρχίζουν να αναπτύσσονται πιο γρήγορα. Αρχίζουν να παρατηρούν αλλαγές στο σώμα τους, όπως τριχοφυΐα κάτω από τα χέρια και κοντά στα γεννητικά όργανα, ανάπτυξη μαστών στα κορίτσια και διεύρυνση των όρχεων στα αγόρια. Συνήθως ξεκινούν ένα ή δύο χρόνια νωρίτερα στα κορίτσια από ό,τι στα αγόρια και μπορεί να είναι φυσιολογικό κάποιες αλλαγές να αρχίσουν ήδη από την ηλικία των 8 ετών για τα κορίτσια και την ηλικία των 9 ετών για τα αγόρια.
• Αυτές οι αλλαγές στο σώμα μπορεί να δημιουργήσουν άγχος σε κάποιους – ειδικά αν δεν ξέρουν τι να περιμένουν ή τι είναι φυσιολογικό. Ορισμένα παιδιά μπορεί επίσης να αμφισβητήσουν την ταυτότητα φύλου τους αυτή την περίοδο.
• Έχουν συγκεκριμένη σκέψη. Τα πράγματα είναι είτε σωστά είτε λάθος, σπουδαία ή τρομερά, χωρίς πολλά περιθώρια στο ενδιάμεσο. Είναι φυσιολογικό σε αυτό το στάδιο οι νέοι να επικεντρώνουν τη σκέψη τους στον εαυτό τους (αυτό ονομάζεται «εγωκεντρισμός»). Στο πλαίσιο αυτό, οι έφηβοι και οι πρώτοι έφηβοι έχουν συχνά αμφιβολίες για την εμφάνισή τους και νιώθουν ότι πάντα κρίνονται από τους συνομηλίκους τους.
• Οι έφηβοι νιώθουν αυξημένη ανάγκη για ιδιωτικότητα. Μπορεί να αρχίσουν να εξερευνούν τρόπους ανεξαρτησίας από την οικογένειά τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, μπορεί να πιέζουν τα όρια και να αντιδρούν έντονα αν οι γονείς ή οι κηδεμόνες ενισχύσουν τα όρια.

Μέση εφηβεία (14 έως 17 ετών)

• Οι σωματικές αλλαγές συνεχίζονται. Αλλαγή φωνής, εμφάνιση ακμής. Οι σωματικές αλλαγές = έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί για τα κορίτσια.

• Σε αυτή την ηλικία, πολλοί έφηβοι αρχίζουν να ενδιαφέρονται για ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις. Μπορεί να αμφισβητήσουν και να εξερευνήσουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα – κάτι που μπορεί να είναι αγχωτικό αν δεν έχουν υποστήριξη από τους συνομηλίκους, την οικογένεια ή την κοινότητα.

• Πολλοί έφηβοι έχουν περισσότερες διαφωνίες με τους γονείς τους καθώς αγωνίζονται για περισσότερη ανεξαρτησία. Μπορεί να περνούν λιγότερο χρόνο με την οικογένεια και περισσότερο χρόνο με τους φίλους τους. Ανησυχούν πολύ για την εμφάνισή τους και η πίεση των συνομηλίκων μπορεί να κορυφωθεί σε αυτή την ηλικία.

• Ο εγκέφαλος συνεχίζει να αλλάζει και να ωριμάζει σε αυτό το στάδιο, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές διαφορές στον τρόπο σκέψης ενός φυσιολογικού μέσου εφήβου σε σύγκριση με έναν ενήλικα. Μεγάλο μέρος αυτού οφείλεται στο γεγονός ότι ο προμετωπιαίος λοβός είναι η τελευταία περιοχή του εγκεφάλου που ωριμάζει – η ανάπτυξη δεν ολοκληρώνεται μέχρι το άτομο να φτάσει για τα καλά στη δεκαετία των 20! Ο προμετωπιαίος λοβός παίζει μεγάλο ρόλο στο συντονισμό της λήψης σύνθετων αποφάσεων, στον έλεγχο των παρορμήσεων και στην ικανότητα να εξετάζουμε πολλαπλές επιλογές και συνέπειες.

Ενώ μπορεί να είναι σε θέση να πορευτούν με τη λογική της αποφυγής των κινδύνων, τα ισχυρά τους συναισθήματα συχνά συνεχίζουν να καθοδηγούν τις αποφάσεις τους όταν μπαίνουν στο παιχνίδι οι παρορμήσεις.

Ύστερη εφηβεία  (18-21… και μετά!)

Σε αυτό το στάδιο έχουν ολοκληρώσει τη σωματική τους ανάπτυξη και έχουν φτάσει στο πλήρες ενήλικο ύψος τους. Συνήθως έχουν πλέον μεγαλύτερο έλεγχο των παρορμήσεων και μπορεί να είναι σε θέση να εκτιμήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τους κινδύνους και τις ανταμοιβές.

Οι έφηβοι που εισέρχονται στην πρώιμη ενήλικη ζωή έχουν πλέον ισχυρότερη αίσθηση της ατομικότητάς τους και μπορούν να προσδιορίσουν τις δικές τους αξίες. Μπορεί να εστιάζουν περισσότερο στο μέλλον και να βασίζουν τις αποφάσεις τους στις ελπίδες και τα ιδανικά τους.

Οι φιλίες και οι σχέσεις γίνονται πιο σταθερές. Πολλοί αποκαθιστούν εκ νέου μια «ενήλικη» σχέση με τους γονείς τους, θεωρώντας τους περισσότερο ισότιμους από τους οποίους μπορούν να ζητούν συμβουλές και να συζητούν ώριμα θέματα μαζί τους, παρά μια φιγούρα εξουσίας.

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να διαχειριστεί την εφηβεία;

Η εφηβεία φέρνει συνήθως μεγάλες αλλαγές στη δυναμική των οικογενειακών σχέσεων, γεγονός που δυσκολεύει γεγονός που δυσκολεύει τους γονείς και τα παιδιά. Οι γονείς εξακολουθούν να αποτελούν ένα σημαντικό στήριγμα καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Τι μπορείτε να κάνετε;

Βοηθήστε το παιδί σας να αναμένει τις αλλαγές στο σώμα του. Μάθετε για την εφηβεία και εξηγήστε τι σας περιμένει. Διαβεβαιώστε το ότι οι σωματικές αλλαγές και η αναδυόμενη σεξουαλικότητα είναι μέρος της φυσιολογικής, υγιούς ανάπτυξης. Αφήστε χώρο για ερωτήσεις και επιτρέψτε στα παιδιά να τις κάνουν με το δικό τους ρυθμό. Μιλήστε με τον παιδίατρό σας όταν χρειάζεται!. Αποδεχτείτε και εσείς οι ίδιοι τις αλλαγές. Οι έφηβοι πειραματίζονται με την ταυτότητά τους. Η αποδοχή βοηθά να νιώσουν αυτοπεποίθηση.

Ξεκινήστε από νωρίς συζητήσεις για σημαντικά θέματα. Διατηρήστε ανοιχτή επικοινωνία σχετικά με τις υγιείς σχέσεις, το σεξ, τη σεξουαλικότητα, τη συναίνεση και την ασφάλεια (όπως ο τρόπος πρόληψης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων και της εγκυμοσύνης, καθώς και η χρήση ουσιών Η έναρξη αυτών των συζητήσεων κατά την πρώιμη εφηβεία θα βοηθήσει στη δημιουργία ενός καλού πλαισίου για συζητήσεις αργότερα.

Κρατήστε τις συζητήσεις με το παιδί σας θετικές. Επισημάνετε τα δυνατά σημεία. Γιορτάστε τις επιτυχίες. Ακούστε ενεργά, δείξτε ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά για ό,τι σας λένε, χωρίς να διακόπτετε ή να κρίνετε. Προσπαθήστε να ενισχύετε τα θετικά τους χαρακτηριστικά αντί να επικεντρώνεστε στα λάθη.

Να είστε υποστηρικτικοί και να θέτετε σαφή όρια με υψηλές (αλλά λογικές) προσδοκίες. Τα όρια είναι απαραίτητα για να νιώθουν ασφάλεια, αλλά πρέπει να είναι λογικά και σαφή. Εξηγήστε τους λόγους των ορίων, έτσι θα τα κατανοήσουν και θα τα σέβονται περισσότερο. Ταυτόχρονα, παρέχετε σταδιακά ευκαιρίες για περισσότερη ανεξαρτησία με την πάροδο του χρόνου, καθώς το παιδί σας αναλαμβάνει ευθύνες. Έχει αποδειχθεί ότι οι  γονείς που στοχεύουν σε αυτή την ισορροπία, τα παιδιά τους εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και χρήσης ναρκωτικών.

 Οι έφηβοι μπορεί να έχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας στις συγκρούσεις και δείξτε κατανόηση. Διδάξτε τους πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, μέσα από συζήτηση και θετικά παραδείγματα.

Συζητήστε επικίνδυνες συμπεριφορές (όπως η σεξουαλική δραστηριότητα και η χρήση ουσιών) και τις συνέπειές τους. Φροντίστε να δώσετε εσείς το θετικό παράδειγμα. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους εφήβους να σκεφτούν ή να προβούν στη λήψη αποφάσεων εκ των προτέρων και να προετοιμαστούν για τις καταστάσεις που θα προκύψουν.

Τιμήστε την ανεξαρτησία και την ατομικότητα. Όλα αυτά είναι μέρος της μετάβασης στην πρώιμη ενηλικίωση.  Ενθαρρύνετε τη λήψη αποφάσεων: Δώστε τους ευκαιρίες να παίρνουν μικρές αποφάσεις και να αναλαμβάνουν ευθύνες. Στηρίξτε τα όνειρα και τις επιλογές τους, ακόμη κι αν δεν τα καταλαβαίνετε πλήρως. Να υπενθυμίζετε πάντα στο παιδί σας ότι είστε εκεί για να το βοηθήσετε όταν χρειαστεί.

Τα χρόνια της εφηβείας μπορεί να μοιάζουν με τρενάκι του λούνα παρκ. Διατηρώντας θετικές και με σεβασμό σχέσεις με το παιδί σας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η οικογένειά σας μπορεί να απολαύσει τη βόλτα!